Het voornaamste doel van de Wtp is om het pensioenstelsel aan te passen aan de huidige tijd, waarin werknemers bijvoorbeeld niet meer hun gehele carrière voor dezelfde werkgever werken. Er moet eerder perspectief ontstaan op een koopkrachtig pensioen, door het pensioen mee te laten bewegen met economische ontwikkelingen (zoals de rentestand). Deelnemers lopen daardoor meer risico’s. Het uiteindelijke pensioenresultaat kan hoger worden, maar ook lager.
De pensioenpremie is meestal leeftijdsafhankelijk: de premie wordt hoger naarmate de leeftijd van de werknemer toeneemt. Een oudere werknemer heeft namelijk een kortere beleggingshorizon, waardoor er minder beleggingsrendementen behaald kunnen worden met de ingelegde pensioenpremie. Als gevolg van de Wtp zijn de meeste pensioenregelingen – middelloonregelingen en premieregelingen met een leeftijdsafhankelijke premie – niet meer toegestaan. Alle pensioenovereenkomsten moeten het karakter hebben van een premieovereenkomst met een premie die voor jong en oud gelijk is (een vlakke premie). Hierdoor zal de premie voor iedere werknemer hetzelfde percentage van het deel van het salaris zijn dat voor de pensioenopbouw in aanmerking wordt genomen. Tegelijkertijd leidt dit ertoe dat het pensioenbedrag dat de deelnemer voor zijn premie kan aankopen leeftijdsafhankelijk wordt. Dat wil zeggen: hoe ouder, hoe minder pensioen er kan worden aangekocht. Dit wordt ook wel degressieve pensioenopbouw genoemd.
De meeste pensioenovereenkomsten hebben het karakter van een zogenaamde uitkeringsovereenkomst of een premieovereenkomst. Bij een uitkeringsovereenkomst heeft de werknemer recht op een vastgestelde pensioenuitkering. Deze uitkeringsovereenkomsten zijn meestal gebaseerd op middelloon, inhoudende dat iedere deelnemer een ouderdomspensioen opbouwt van maximaal 1,875% van de pensioengrondslag per dienstjaar (ongeacht leeftijd). Bij een premieovereenkomst heeft de werknemer recht op een vastgestelde premie die samen met de behaalde beleggingsrendementen op de pensioendatum wordt omgezet in een pensioenuitkering. Dit is een beschikbare premieregeling.