4 dec. 2019
Het Cornelius Haga Lyceum in Amsterdam is het afgelopen jaar regelmatig in het nieuws geweest. Zo kopte de NOS op 8 maart van dit jaar: ‘’Kabinet dreigt islamitische school met sluiting, Rutte raadt school af’’ en op 11 juli van dit jaar: ‘’Slob: geldkraan dicht als bestuur Haga Lyceum niet opstapt.’’
In deze blog wordt bekeken wat er nu allemaal speelt rondom deze school en wat de juridische consequenties hiervan zijn. Kan de overheid inderdaad besluiten een middelbare school geen bekostiging meer toe te kennen?
Voordat het Cornelius Haga Lyceum nader wordt bekeken is het goed om eerst het verschil tussen openbaar en bijzonder onderwijs duidelijk te hebben. Bijzonder onderwijs betreft scholen die les geven op basis van een bepaalde richting. Deze richting kan een godsdienst, levensovertuiging of visie op het onderwijs zijn. Openbare scholen zijn niet gebaseerd op een bepaalde richting en de overheid moet ervoor zorgen dat er voldoende openbare scholen in een gemeente zijn.
Wat houdt het recht op onderwijsbekostiging in?
In artikel 23 lid 7 Grondwet staat opgenomen dat: ‘’Het bijzonder algemeen vormend lager onderwijs, dat aan de bij de wet te stellen voorwaarden voldoet, wordt naar dezelfde maatstaf als het openbaar onderwijs uit de openbare kas bekostigd. De wet stelt de voorwaarden vast, waarop voor het bijzonder algemeen vormend middelbaar en voorbereidend hoger onderwijs bijdragen uit de openbare kas worden verleend.’’
Dit artikel garandeert dus een gelijke overheidsbekostiging van het openbaar onderwijs en het bijzonder onderwijs dat aan bij de wet te stellen voorwaarden voldoet. Hoewel lid 7 geen beperkingen stelt aan de inhoud van de bekostigingsvoorwaarden, is aan te nemen dat deze voorwaarden ook de vrijheid van richting en oprichting in acht moeten nemen. Bekostiging is dus een grondwettelijk recht en de voorschriften zijn bij wet geregeld.
Wat voor school is het Cornelius Haga Lyceum?
Het Cornelius Haga Lyceum is een bijzondere school voor voortgezet onderwijs op Islamitische grondslag. De Stichting Islamitisch Onderwijs Nederland (hierna te noemen: SIO) vormt het bevoegd gezag van deze school. Omdat het een bijzondere school voor voortgezet onderwijs betreft, is de Wet op het voorgezet onderwijs van toepassing (hierna te noemen: Wvo).
In de Wvo zijn bepalingen opgenomen met betrekking tot de onderwijsbekostiging. Een van de wettelijke voorschriften omtrent de bekostiging is neergelegd in artikel 104 van de Wet op het Voortgezet Onderwijs. Hieruit volgt dat de minister de bekostiging geheel of gedeeltelijk kan inhouden dan wel opschorten wanneer het bevoegd gezag van een school in strijd handelt met de Wet op het voortgezet onderwijs.
De Onderwijsinspectie heeft een rapport uitgebracht over deze school waaruit, volgens de minister, de volgende misstanden zouden blijken:
Er zou sprake zijn van ernstige nalatigheid om maatregelen te treffen die noodzakelijk zijn voor het waarborgen van de kwaliteit en goede voortgang van het onderwijs aan de school;
Er zou sprake zijn van ongerechtvaardigde verrijking van de rechtspersoon die de school in stand houdt;
Er zou sprake zijn van financieel wanbeleid.
De minister stelt zich, onder geleiding van het rapport van de Onderwijsinspectie, op het standpunt dat er sprake is van wanbeheer bij het Cornelius Haga Lyceum. Om deze reden heeft de minister SIO een aanwijzing in de zin van artikel 103g lid 1 Wvo gegeven. Deze aanwijzing hield in dat het bestuur van de school binnen vier weken na dagtekening van de aanwijzing al zijn taken en bevoegdheden moest overdragen aan een interim-bestuur. (Over de rechtmatigheid van deze aanwijzing gaat de rechtbank van Amsterdam zich nog buigen.) Het Cornelius Haga Lyceum heeft de aanwijzing niet opgevolgd. Daarop besloot de minister op 15 oktober jl. de bekostiging van de onderhavige school per 1 december van 2019 te beëindigen.
De minister is direct overgegaan tot volledige inhouding van de bekostiging, omdat hij het niet-naleven van de aanwijzing als zeer ernstig beschouwt, maar mocht hij dit zomaar doen? SIO heeft tegen dit besluit bezwaar gemaakt en de voorzieningenrechter verzocht een voorlopige voorziening te treffen.
Mocht de minister de bekostiging van deze school stop zetten?
Op 22 november jl. heeft de voorzieningenrechter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State een voorlopig oordeel gegeven in deze zaak (ECLI:NL:RVS:2019:3949). In r.o. 7.4 van de uitspraak overweegt de Afdeling dat bij het stopzetten van de bekostiging van het Cornelius Haga Lyceum de minister zich niet aan zijn eigen beleidsregels heeft gehouden. Het besluit tot inhouding van de bekostiging is in strijd met de Beleidsregel financiële sancties bij bekostigde onderwijsinstellingen (https://wetten.overheid.nl/BWBR0031665/2013-08-01). Uit deze beleidsregel vloeit namelijk voort dat alleen tot volledige inhouding van de bekostiging kan worden overgegaan als aan de volgende vereisten is voldaan:
De bekostiging moet eerst voor 15% zijn opgeschort;
daarna, na drie maanden, moet de bekostiging voor 15% zijn ingehouden;
en daarna, na weer drie maanden, moet de bekostiging voor 30% zijn ingehouden;
en als het bestuur dan nog altijd niet aan de wettelijke voorschriften voldoet.
In het onderhavige geval heeft de minister dus geen toepassing gegeven aan de door hemzelf geformuleerde beleidsregels. Op de zitting heeft de minister gemotiveerd dat hij van deze beleidsregel is afgeweken omdat de beleidsregels alleen zou toezien op het niet-naleven van wettelijke voorschriften en het hier gaat om het niet-naleven van een aanwijzing. De voorzieningenrechter gaat hier niet in mee en schorst bij wijze van voorlopige voorziening het besluit van de minister.
Volgens de voorzieningenrechter mocht de minister de bekostiging van deze school dus niet zomaar stopzetten. De minister wordt hier aardig terug gefloten, maar of het oordeel ook stand houdt in de bodemprocedure moet nog af worden gewacht.
Indien u nader geïnformeerd wilt worden over dit onderwerp dan kunt u contact opnemen met Lieke Prinsen, per e-mail (prinsen@rassers.nl) of telefonisch op nummer 076-5 136 121.
